ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ-ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਸੱਚਾਈ
ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ, ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਡਾਇਔਕਸਾਈਡ, ਕਾਰਬਨ ਮਾਨੌਔਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਮੀਥੇਨ ਵਰਗੀਆਂ ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ, ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਕੱਟਣ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਬਾਲਣ ਦੀ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਦੀਆਂ ਕਿਿਰਆਵਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਕਾਰਨ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਵੱਧ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਤੇ ਠੰਡ ਦੇ ਵੱਧ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਅਣਕਿਆਸੀਆਂ ਮੌਸਮ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਜਿੰਵੇਂ ਬਾਰਸ਼, ਤਾਪਮਾਨ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਅਤੇ ਹੱੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਧ ਜਾਣ ਦਾ ਸਬੱਬ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸਾਲ 2024 ਨੂੰ 1800 ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਗਲੋਬਲ ਧਰਾਤਲ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਰਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅੱਜ ਤੱਕ ਦਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਰਮ ਸਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੱਦ ਨੂੰ ਟੱਪ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਰਵਰੀ 24, 2024 ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਧਰਾਤਲ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 1.5 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗ੍ਰੇਡ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮਸਲੇ ਦਾ ਆਰੰਭ: ਐਂਟਾਰਿਕਟੀਕਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਖੋਦੇ ਗਏ ਕੁੱਝ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੀਕਾਰਡ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਰਹੇ ਹਨ। 1750 ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਜਿੰਵੇਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਧੰਦਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨਵੱਸ ਕਾਰਬਨ ਡਾਇਔਕਸਾਈਡ ਵੱਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। 1765 ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੱਧਰ 280 ਹਿੱਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿਲੀਅਨ (ਪੀਪੀਐਮ) ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ 1915 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਕੇ 300 ਪੀਪੀਐਮ ਹੋ ਗਿਆ। 1954 ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ ਐਕਟਿਵ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਪਤਾ ਲਗੀ ਜੋ ਕਿ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਟੈਸਟਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਾਲ 1970 ਆਇਆ ਤਾਂ ਮੀਥੇਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਪਹਿਲਾਂ (1850-1900) ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲੋਂ ਦੁਗਣੀ ਹੋ ਗਈ। 2016 ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਡਾਇਔਕਸਾਈਡ ਦੀ ਸੰਘਣਤਾ ਵੱਧ ਕੇ 400 ਪੀਪੀਐਮ ਹੋ ਗਈ।
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਨਤੀਜੇ: ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਿਗਆਨੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਧੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ, ਤੁਫ਼ਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ, 1.5 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਦਾ ਵਾਧਾ (ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦਾ ਉਹ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਜੋ ਕਿ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਨ 2015 ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਿਥਆ ਗਿਆ ਸੀ), ਜਲਵਾਯੂ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਹੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਵਾਤਾਵਰਣਿਕ ਸੰਕਟਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ 2-3 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਵਾਧੇ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਨਤੀਜੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਖਾਧ-ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਗਰਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਖੌਫ਼ਨਾਕ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਰਵਾਸ ਵੱਲ ਧੱਕੇਗੀ। ਕੇਵਲ ਮਨੁੱਖੀ ਜਨ ਸੰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਰਹਿੰਦੇ ਦੂਸਰੇ ਜੀਵ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਗੇ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਨ 2024 ਵਾਲੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਆਮ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਲੰਡਨ ਦੇ ਐਮਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਨੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਸੰਕਟਾਂ ਨੇ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ 30 ਗੁਣਾਂ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਸੀਐਨਐਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਐਂਟਾਰਿਕਟੀਕਾ ਵਿੱਚ ‘ਥਵੇਟਸ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਡੂਮਜ਼ਡੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਫਲੋਰਿਡਾ (ਯੂ ਐਸ ਏ) ਦੇ ਅਕਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ 191,660 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੈ, ਆਸ਼ਾ ਦੇ ਉਲਟ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸੰਜੀਦਾ ਸੁਆਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਵਿੱਚ ਐਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਰਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨਵੱਸ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢਹਿਢੇਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਪੱਧਰ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਤਿੰਨ ਮੀਟਰ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗਾ, ਅਜਿਹਾ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕੁੱਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰ ਜਾਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦੇ ਪਿਘਲਣ ਦੀ ਦਰ ਅਜੋਕੀ ਦਰ ਤੇ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਇਹ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ 1940 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਸੰਭਵ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਵੱਡੀ ਈਆਈ ਨੀਨੋ ਘਟਨਾ (ਸਾਗਰ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਗਰਮ ਹੋਣਾ) ਕਾਰਨ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ। ‘ਡੂਮਜ਼ ਡੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ’ ਦਾ ਪਿਘਲਣਾ ਦੂਸਰੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਪਿਘਲਾਅ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਜਿਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਸਥਿਰਤਾ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਅਧੀਨ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ 2100 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਾਰੇ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਪਿਘਲਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਤੱਟੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਡੁੱਬਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਨਾਸਾ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਨੋਅ ਐਂਡ ਆਈਸ ਸੈਂਟਰ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਗਰਮਾਇਸ਼ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਆਰਟਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 77800 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬਰਫ਼ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਸਾਲ ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਆਰਕਟਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੁੱਝ ਤਜਰਬੇ ਆਸਵੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਆਰਟਿਕ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਤਹਿ ਉੱਪਰ ਪਾਣੀ ਪੰਪ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਬਰਫ਼ ਨੂੰ ਮੋਟਾ ਕਰੇਗਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਬਰਫ਼ੀਲੀ ਤਹਿ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਵਿਧੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕਾਈ ਲਈ ਖੇਤਰ ਦੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀ ਬਰਫ਼ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਆਖਰੀ ਮੌਕਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ, ‘ਪਰਮਾਫ੍ਰੌਸਟ’ (ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ -35 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਤੇ ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਧਰਤੀ) ਅਣਗਿਣਤ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਕਰੋੜਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬੇ ਅਗਿਆਤ ਵਾਇਰਸ ਵੀ ਹੋਣਗੇ। ਫਲਸਰੂਪ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਭਿਆਨਕ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਚੀਨੀ ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰੋਗਾਣੂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਵਰਤਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵੀ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਧਰਤੀ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਤੇ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਵੀ ਵੱਧਦਾ ਹੈ।
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਤਹਿਆਂ ਦਾ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪਰਮਾਪਫ੍ਰੌਸਟ ਦੇ ਹੇਠਲਾ, ਸੰਤੁਲਨ ਵੀ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਵਿਖੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸਫੋਟ ਕਾਰਨ ਵੱਡੀਆਂ ਖੱਡਾਂ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਪਰਮਾਫ੍ਰੌਸਟ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਨੇ ਵਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਰਮਾਫ੍ਰੌਸਟ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜਾਂ ਉੱਭਰ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਈਬੇਰੀਆ ਹੇਠਲੇ ਪਰਮਾਫ੍ਰੌਸਟ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੀਥੇਨ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਤਰੇੜਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਦਬਾਓ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਚਾਨਕ ਵਿਸਫੋਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੱਡਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਰਮਨ ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਛਾਪੇ ਗਏ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਅਗਲੇ 25-30 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੇਗੀ। ਉਹ ਦੇਸ਼ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਇਸ ਸਭ ਕਾਸੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇਸ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੋਮੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੀੜਤ ਹੋਣਗੇ। ਇਤਫਾਕਨ, ਯੂਨਾਈਟਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੀ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਨਫਰੰਸ (ਪੈਰਿਸ 2015) ਵਿਖੇ, 196 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਲਕਾਂ ਵਲੋਂ ਧਰਤੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵਾਧਾ 1.5 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲਈ ਗਈ ਕਸਮ ਵੀ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਯੂਨਾਈਟਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਤ ‘ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ’ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਜਿਹਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਨਮੀ ਅਸਾਧਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਲੰਮਾ, ਬਾਰ-ਬਾਰ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2024 ਦੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 48 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗ੍ਰੇਡ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੀ ਅਨਿਯਮਤ ਮੌਨਸੂਨ ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਹੱੜ੍ਹ ਲਿਆਈ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀਆਂ ਉਪਰੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਰਹੀ। ਮੌਨਸੂਨ ਪੌਣਾਂ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ‘ਲਾ ਨੀਨਾ ਈਫੈਕਟ’ (ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਠੰਡਾ ਹੋਣਾ) ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਵੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ ਗੜਬੜਾ ਗਈ ਹੈ। 2050 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸੇ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਐਨੇ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਕਿ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਗਰਮੀ ਦਾ ਤਣਾਓ ਸਿਹਤ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਜਣਨ ਦਾ ਘਟਣਾ, ਸਿਰਦਰਦ, ਜੀਅ ਕੱਚਾ ਹੋਣਾ, ਅਤੇ ਸਟ੍ਰੋਕ ਆਦਿ ਅਲਾਮਤਾਂ ਦੇ।
1945 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਨਿਊਕਲੀ ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਦਾ ਬੁਲਿਟਨ (ਡੂਮਜ਼ਡੇ ਕਲਾਕ) ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਅੰਦਰ ਚਲ ਰਹੇ ਝਗੜੇ, (ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਚਲ ਰਹੇ ਜੰਗ) ਨਿਊਕਲੀ ਖਤਰੇ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਤਾਂ ਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੈਵਿਕ ਖੋਜ ਦੀ ਟੈਕਨੌਲੌਜੀ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾ ਕੇ ਨਵੇਂ ਮਾਰੂ ਵਾਇਰਸਾਂ ਦਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਓ ਦੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਖੋਜੇ ਜਾਣ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਅਨਿਸ਼ਚਤਾ ਦੇ ਖੌਫ਼ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸੰਭਾਵਿਤ ਖਾਤਮਾ: ਵਾਤਾਵਰਣ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁਨੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਚੇਤ, ਜੁਆਬਦੇਹ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਲਵਰਤਣ ਦੇਣ ਲਈ, ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਦੀ ਰਾਏ ਹੈ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੁੱਝ ਕਦਮ ਅਤਿ-ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ 40% ਤੋਂ ਘਟਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ 2050 ਤੱਕ ਕਾਰਬਨ ਮੁੱਕਤ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਦੇ ਦੁਰ-ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਅੱਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ‘ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਟ’ ਵਿੱਚ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਛਪੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਨੇਡੀਅਨ ਵਿਿਗਆਨੀ ਦੇ ਸਾਇੰਸ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਕਾਰਬਨ ਨੂੰ ਮੁਰਦਾ ਲੱਕੜ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਤਰੀਕਾ ਤਜਵੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੁਰਦਾ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੀਕਨੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਢੱਕ ਕੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬ ਕਿ ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮੈਰੀਲੈਂਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਖੋਜੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਅਧਾਰ ਤੇ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਗਲਣਾ ਸੜਨਾ ਤੇ ਦੱਬਿਆ ਜਾਣਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਡਾਇਆਕਸਾਈਡ ਭੇਜਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਾਰਬਨ ਕੈਪਚਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰੋਕਿਆ ਜਾਂ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਵਾਲੀ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦੇਣਾ, ਤੁਫ਼ਾਨ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹਵਾ ਕਾਰਨ ਹੋਏ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਲਈ ਜੰਗਲ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਇਸ ਨਵੇਂ ਕਾਰਬਨ-ਜਜ਼ਬ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵਿਧੀ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਧਰਤੀ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬੀ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਵਿਿਗਆਨੀਆਂ ਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਲੱਕੜੀ ਉਪਰ ਜੰਮੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਤਹਿ ਇਸ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਗੱਲਣ-ਸੜਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਅਜੇ ਮੁੱਢਲੀ ਸਟੇਜ ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਹੋਰ ਖੋਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
- ਜੰਗਲ ਉਗਾਉਣ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਤੇਜ਼ ਕਰਨਾ।
- ਖਾਧ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਸਹਿਣਯੋਗ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਮੋਟ ਕਰਨਾ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਅਪਨਾਉਣਾ, ਖੇਤੀ ਦੀ ਇੰਸ਼ੁਓਰੈਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨਾ।
- ਲੋਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਫੈਸਲੇ।
- ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਵੱਧਦੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਨਕੇਲ ਕੱਸਣਾ।
ਲੇਖਕ
ਡਾਕਟਰ ਗੁਲਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬਹਿਲ
ਸੀਨੀਅਰ ਸਾਇਲ ਸਇੰਟਿਸਟ (ਰਿਟਾਇਰਡ)
ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਥਿੰਦ
ਕੈਲਗਰੀ, ਕਨੇਡਾ
