ਮੱਝ ਤੋਂ ਕੱਟੀ ਅਤੇ ਨੂੰਹ ਤੋਂ ਮੁੰਡਾ ਭਾਲਦੇ ਲੋਕ….!

ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਰੰਗ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਕਈ ਸਵਾਲ ਅਜੇ ਵੀ ਸਮਾਜਕ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਉਂਗਲੀ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ‘ਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਦੇ ਮਾਪ-ਡੰਡ ਭਾਰੀ ਪਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਤਰਾਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੱਝ ਜਦੋਂ ਗਰਭਵਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਦੁਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਕੱਟੀ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਜਦ ਇੱਕ ਔਰਤ ਗਰਭਵਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇਹੋ ਹੀ ਦੁਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੁੰਡਾ ਜਨਮ ਲਵੇ। ਇਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਾਨਵਰ, ਜੋ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਦਾ ਬੱਚੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਮਨੁੱਖ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਜੀਵ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਧੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਕਸਰ ਦੁੱਖ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਧਾਰਮਿਕ, ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਜਾਂ ਪਿਤ੍ਰਸੱਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਅਧੀਨ ਸੋਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਵਸੇ ਹੋਏ ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਦ ਮੱਝ ਨੂੰ ਕੱਟੀ ਦੇ ਜਨਮ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਜਦ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਧੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਭਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਭਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਘਟਨਾ ਹੋਵੇ। ਇਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸਿਰਫ਼ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮੰਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਪੁਰਾਣੀ ਪਿਤ੍ਰਸੱਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁੱਤਰ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਵੰਸ਼ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਧੀ ਸਿਰਫ਼ ਪਰਾਏ ਘਰ ਦਾ ਧੰਨ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਅਜਿਹੀ ਦੁਹਾਈ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਬੋਝ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਵਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਦੱਬੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਧੀਆਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸਿਰਫ਼ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਖਪਾਤ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਚੋਟ ਹੈ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ਮੀ, ਸਰਸਵਤੀ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਜਕਾਂ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਦ ਉਹੀ ਧੀਆਂ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਧੀ ਬਣ ਕੇ ਕਿਸੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਦ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਧੀਆਂ ਲਈ ਪਿਆਰ, ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਮਾਣ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਅਮਲ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਿੱਛੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਧੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਦਾਇਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ। ਹਰ ਇੱਕ ਧੀ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪੜਾਈ-ਲਿਖਾਈ, ਉਸਦੇ ਸਪਨੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹੱਕ ਇੱਕ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਮਾਨ-ਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੀਆਂ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਮਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਉਪਰਾਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਬੇਟੀ ਬਚਾਓ, ਬੇਟੀ ਪੜ੍ਹਾਓ ਜਿਹੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਧੀਆਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਉਪਰਾਲੇ ਤਦ ਹੀ ਸਫਲ ਹੋਣਗੇ ਜਦ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਤੋਂ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਮਿਟਾਉਣਗੇ। ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਦਾਤ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਪੁੱਤਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਧੀ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮਾਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਸੱਚੇ ਦਿਲੋਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਸਿਰਫ ਇਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਮਾਜਕ ਅਧਿਕਾਰ ਦਾ ਸੱਚਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਤੇ ਵੀ ਉਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨਾਈ ਜਾਏਗੀ ਜੋ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜਨਮ ਤੇ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਦ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ ਅਸਲ ਮਾਨਵਤਾ ਵਲ ਵਧਣਗੇ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰੇਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਧੀ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਦੇ ਦਿਨ, ਰੀਤ ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਮਾਣ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਹੀ ਸੱਚੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ। ਜਦ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਇਸ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚੇਗੀ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਜਨਮ ਨੂੰ ਇਕਸਮਾਨ ਮਾਣ ਮਿਲੇਗਾ, ਤਦ ਹੀ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸੁਚੱਜੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰ ਸਕਾਂਗੇ।